COVID-19 virüsünün hangi organda ne kadar hasar bıraktığı bilinmiyor. Her geçen gün bir yenisi eklenen araştırmalarda yer alan ağız sağlığı çalışmaları dikkat çeken konu başlıkları arasında. Üniversitemiz Diş Hekimliği Fakültesi Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi Anabilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Ömür Dereci, COVID-19’un ağız içine etkileri üzerine çok fazla çalışmanın bulunmadığını söylüyor. Literatüre giren az sayıdaki araştırmada çeşitli ağız içi lezyon oluşumlarında virüsün etkisinin gözler önüne serildiğini belirtiyor. Üniversitemiz bünyesinde gözlemlenen çeşitli vakalar da bu durumu destekler nitelikte.
Koruyucu önlemler aşı sonrası da devam edecek
Pandemi sürecini değerlendiren Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Ömür Dereci “Diş hekimleri aktif-operatif sağlık çalışanları olarak bu pandemide ülkemizde tabiri caiz ise “yüz-yüze” bir mücadeleye girmiş bulunuyor. Fakültemizde acil diş sağlığı hizmetleri, sonraki normalleşme döneminde de aktif tedavi hizmetleri hız kesmeden devam ediyor. Olgu sayıları azalma eğilimine girmiş olsa da diş hekimleri koruyucu tedbirleri hiç bırakmadan aşı sonrası dönemde de tedavilerine devam edecekler” diyerek sürecin yönetimine ilişkin bilgilendirmede bulunuyor.
Virüsün oral bulguları
Dereci, diş hekimlerinin ağız içi dental dokuların, oral koruyucu-kaplayıcı dokuların sağlığı konusunda sorumluluğa sahip olduklarını belirterek şöyle devam ediyor: “Pandemi ilk dönemlerinde enfeksiyonun multi-sistem etkileyici özelliği henüz anlaşılmamışken ve hastalığın asıl belirtilerini solunum sistemi üzerinden göstermesinden dolayı ağız bulgularına yönelik çok fazla çalışma yapılmamıştır. Ancak son dönemde COVID-19 oral bulgu ve belirtileri konusunda henüz bilimsel olarak güçlü olmasa da birçok çalışma yapılmaktadır. Bu çalışmalar henüz randomizasyon ve körleme yöntemleri kullanılacak süre ve metodolojik veri oluşmadığı için bize bilimsel olarak kesin sonuçlar vermese de yayınlanan olgu raporları neticesinde virüsün oral dokularda oluşturduğu genel tabloya şu anda yavaş yavaş hakim olmaktayız. Virüsün ağız içi bulgularını birkaç madde altında inceleyebiliriz;
1- Oral veziküler lezyonlar ve ülserler: Özellikle son zamanlarda yapılan birkaç çalışmada genellikle ağrılı dil dorsumu, dudak köşeleri ve yanak mukozasında vezikül oluşturan erüpsiyonlar ve erozyonlar gözlenmiştir. Bu lezyonlara birkaç olguda damakta oluşan peteşi ve püstüller de eşlik etmektedir. Lezyonlar hastalığın seyri süresince 1 hafta içinde kendiliğinden kaybolmaktadır. Peteşiler veziküllere eşlik etmeden alt dudak, boğaz ve damakta ortaya çıkabilmektedir.
2- Aft Benzeri lezyonlar: Sağlıklı insanlarda diş etlerinde sığ beyaz-gri ülserler şeklinde gözlenen aftöz lezyonlar COVID-19 ile simultane olarak veya enfeksiyon başlangıcından 2- 10 gün içinde genç hastalarda gözlenmiştir. Yaşlı bireylerde ve sistemik enfeksiyonun daha ciddi seyrettiği bireylerde aftöz lezyonlar nekroz ve kanamalı görünümde kabuklar ile karakterize daha komplike bir görünüm olabilmektedir. Bu tip lezyonlar stres ve bağışıklığın baskılanması ile COVID-19 hastalığının birleştiği olgularda daha sık gözlenmektedir.
3- Herpetiform lezyonlar: Herpes simpleks virüsünün meydana getirdiği herpetik stomatit de denilen uçuklara benzer diş etinde çok sayıda yuvarlak eritematöz sınır ile çevrili görülen ağrılı lezyonlardır. COVID-19 bulgularına eşlik edecek şekilde veya sistemik bulgular başlamadan önce de görüldükleri tespit edilmiştir. COVID-19 ile birlikte yüksek stres seviyesinin ve bağışıklık sisteminin baskılanmasının da lezyonların oluşumuna etki ettiği düşünülmektedir.
4- Eritema multiforme benzeri lezyonlar: Eritema multiforme benzeri lezyonlar büyük ve sıvı dolu veziküller, desquamatif diş eti hastalığına benzer bir gingivitis tablosu, kırmızı renkte maküler lezyonlar ve özellikle dudaklarda kanamalı kabuk ile kendini belli etmektedir. Belirtiler efeksiyon başlangıcından ortalama 7-24 gün arası oluşmaya başlar ve 2-4 hafta içinde de tamamen kaybolurlar.
5- İlerlemiş periodontal hastalık ve nekrotize ülseratif periodonal hastalık: COVID-19’un sistemik bulguları ortaya çıktıktan sonra veya önce gelişebilen ve enfeksiyon sonrasında da devam edebilen agresif periodontal hastalık rapor edilmekte ve rutin dental klinik işleyişinde sıklıkla göze çarpmaktadır. COVID-19 ile beraber periodontal hastalık hızlanmakta ve kemik destrüksiyonu artmış bir şekilde karşımıza çıkmaktadır (Şekil 1). Ayrıca periodontal hastalığın bir çeşidi olan dental papil nekrozunun ve ağrının görüldüğü nekrotize ülseratif form da rapor edilmiştir.”
COVID-19 hakkındaki oral bulgulara ilişkin bilgilerin güncellenmekte olduğunu, bilgilerin şu ana kadar elde edilen bulguların bir özeti olduğunu söyleyen Doç. Dr. Dereci bahsi geçen oral lezyonların tedavilerinin ESOGÜ Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi kliniğinde devam ettiğini sözlerine ekliyor.
Kaynaklar
1-Botros N, Iyer P, Ojcius DM. Is there an association between oral health and severity of COVID-19 complications? Biomed J. 2020 Aug;43(4):325-327.
2-Cicciù M, Laino L, Fiorillo L. Oral signs and symptoms of COVID-19 affected patients: dental practice as prevention method. Minerva Stomatol. 2020 Nov 11. doi: 10.23736/S0026-4970.20.04443-X. Epub ahead of print.
3-Amorim Dos Santos J, Normando AGC, Carvalho da Silva RL, Acevedo AC, De Luca Canto G, Sugaya N, Santos-Silva AR, Guerra ENS. Oral Manifestations in Patients with COVID-19: A Living Systematic Review. J Dent Res. 2020 Sep 11:22034520957289. doi: 10.1177/0022034520957289. Epub ahead of print.
4-Halboub E, Al-Maweri SA, Alanazi RH, Qaid NM, Abdulrab S. Orofacial manifestations of COVID-19: a brief review of the published literature. Braz Oral Res. 2020 Oct 30;34:e124. doi: 10.1590/1807-3107bor-2020.vol34.0124.
5-Iranmanesh B, Khalili M, Amiri R, Zartab H, Aflatoonian M. Oral manifestations of COVID-19 disease: A review article. Dermatol Ther. 2020 Nov 25:e14578. doi: 10.1111/dth.14578. Epub ahead of print. PMID: 33236823;
6- Samaranayake LP, Fakhruddin KS, Panduwawala C. Sudden onset, acute loss of taste and smell in coronavirus disease 2019 (COVID-19): a systematic review. Acta Odontol Scand. 2020 Aug;78(6):467-473
Ömür Dereci, lisans ve lisans üstü eğitimini Ankara Üniversitesinde tamamladı. 2013 yılında Eskişehir Osmangazi Üniversitesine atanan Dereci ağız, diş ve çene cerrahisi üzerine çeşitli dersler verip araştırmalar yapıyor. Bir süre klinik gözlem amaçlı Belçikada’da bulunmuş olan Ömür Dereci’nin Araştırma alanları arasında oral patoloji ve dental implantoloji bulunuyor.
Dinlemek için: https://open.spotify.com/episode/6je4Mwx5oDXX0NpE06Be6b
ESOGÜ Haber 